Fizyka zapewne już od czasów Arystotelesa (choć być może i wcześniej) nie cieszyła się poważaniem praktycznie myślących, prostych ludzi. Choć jestem emerytowanym fizykiem (zajmowałem się w zakresie badań podstawowych fizyką doświadczalną) bardzo cenię u ludzi zdrowy rozsądek, nakazujący praktyczne podejście do życia. Rozumiem uprzedzenia ludzi odnośnie rozwiązywania problemów najprostszych codziennego życia na sposób przyjęty w naukowych rozważaniach fizyki. Niestety im jestem starszy, tym gorzej! Coraz częściej łapię się na tym, że w codziennych, najprostszych sprawach komplikuję sobie życie stosując w nim niepotrzebnie rozważania teoretyczne zamiast konkretnych działań prakycznych. Teoria jest logiczna, ale nie zawsze praktyczna!

„Racja fizyka, Kaśka butów nie ma”

Motto książeczki „Podręcznik Mądrości tego świata” prof. logiki, filozofii oraz sowietologi ojca Innocentego Marii Józefa Bocheńskiego OP,
które autor zamieścił pod tytułem brzmi: „Racja fizyka, Kaśka butów nie ma.”

Na stronie 24-tej o. Bocheński tłumaczy: „Niejeden ideolog zawinił tutaj oszustwem próbując przeszmuglować pod nazwą "dobre życie" coś całkiem innego. Wydaje się jednak, że pospolity człowiek dość dobrze broni się przed tym oszustwem, i kiedy mu ktoś próbuje wytłumaczyć, że dobre życie polega, na przykład, na bezwzględnym trzymaniu się nakazów moralnych i policyjnych, odpowiada przysłowiem "Racja fizyka, Kaśka butów nie ma". Jest nawet rzeczą zdumiewającą, jak zwykły, niefilozofujący człowiek, który daje się tak łatwo oszukiwać ideologom w innych dziedzinach, widzi jasno rzecz zasadniczą, a mianowicie, czym jest jego zdaniem dobre życie.”

Pochodzenie oraz głębsze znaczenie tego przysłowia były dla mnie niejasne, gdyż nie zetknąłem się z nim wcześniej.
Owszem w 2009 roku padło ono z trybuny Sejmu RP, ale sens dla posłów pozostał niejasny.

Przysłowie w postaci „Racja fizyka, Kaśka butów nie ma!” wystąpiło dwukrotnie w powieściach Władysława Reymonta
(„Marzyciel   Szkic powieściowy” na stronie 107 oraz „Rok 1794”, tom II, na stronie 31.). Nadal nie rozumiałem sensu.

Pochodzenie i sens przysłowia znalazłem w wydanym w 1901 roku, drugim tomie „Słownika gwar polskich”, muzykologa, językoznawcy, folklorysty i etnografa Jana Karłowicza (jego syn Mieczysław Karłowicz tragicznie zginął w Tatrach). Na 19-tej stronie drugiego tomu słownika mamy między innymi parę określeń związanych z fizyką:

W „Słowniku gwar polskich” Jan Karłowicz stosował skróty: Maz. = Oskara Kolberga, Mazowsze;   Kuj. = Oskara Kolberga, Kujawy ;  Pr. fil. = Prace filologiczne;   Roczn. = Rocznik Towarzystwa naukowego krakowskiego, tom XLI.   Niestety brak wyjaśnienia skrótu Ust. z Litwy, przypuszczam że skrót dotyczy wyrażeń i przysłów używanych przez Polaków na Litwie (~ Ustna Literatura Polaków z Litwy?). Dzięki Karłowiczowi wreszcie należycie poznałem nieznaną mi dotąd opinię o fizykach. Sens motta zrozumiałem. Zrozumiałem też lepiej swoje zachowania, nie zrozumiałe dla otoczenia. Cechy te są negatywnymi skutkami uprawianego kiedyś zawodu. Spotkałem wielu wybitnych fizyków, zarówno teoretyków, jak doświadczalników bardzo praktycznie nastawionych do wszelkich fizyki problemów naukowych, jak i aspektów życia codziennego. Moja wada nie jest nikomu do niczego potrzebna, zwłaszcza mnie! Niemniej jestem zbyt leniwy, aby zmieniać swoje nawyki.

Późniejsze polskie słowniki nie wspominają o ludowym przeciwstawieniu oderwanej od codziennego życia fizyki zdrowemu rozsądkowi ani o zgłębiających prawa fizyki i popisujących się wiedzą (patrz wyżej: »Fizyk = mędrek, mądrala«), ale pozbawionych praktycznego zmysłu fizykach, niedostosowanych do najprostszych życiowych sytuacji.

W pierwszym tomie trzytomowego Słownika języka polskiego, PWN, Warszawa 1978, dla hasła fizyka mamy   frazeologia żartobliwa   Racja fizyka «racja, słusznie».

Podobnie tłumaczy powyższą polską żartobliwą frazę Wielki słownik polsko-niemiecki tom I, wydanie VI., Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1986, żartobliwie   Racja fizyka - recht, mit Recht, wirklich.